ریشه زعفران چیست؟ کاربردها، خواص، موارد مصرف 
برخلاف تصور رایج، ریشه زعفران در واقع بخش زیرزمینی گیاه نیست، بلکه بخش سفید یا زردکمرنگی است که به صورت مستقیم به کلاله های قرمز معروف زعفران متصل می شود. این قسمت که گاهی زعفران سفید یا خامه زعفران نامیده می شود، پس از جدا کردن گلبرگ های بنفش و پرچم های زرد گل، به صورت رشته ای سفید در انتهای کلاله ها باقی می ماند.
تفاوت اصلی آن با کلاله قرمز در ترکیبات شیمیایی است: ریشه فاقد کروسین (رنگدانه قوی زعفران) بوده و بنابراین رنگ دهی ضعیف تری دارد، اما از نظر عطر و رایحه بسیار قوی تر عمل می کند. متاسفانه برخی سودجویان از این بخش برای تقلب استفاده کرده و با رنگ آمیزی مصنوعی، آن را به جای کلاله گران قیمت به فروش می رسانند.
ترکیبات و خواص درمانی خامه زعفران
ریشه زعفران منبعی غنی از ویتامین های ضروری مانند C، B₁، B₂ و B₆ است و مواد معدنی ارزشمندی همچون آهن، کلسیم، منگنز و پتاسیم را در خود جای داده است. مهم ترین ترکیب فعال آن سافرانال است که مسئول عطر متمایز زعفران بوده و خواص درمانی چشمگیری دارد.
تحقیقات نشان می دهد این بخش از گیاه می تواند با تنظیم انتقال دهنده های عصبی مانند سروتونین، به کاهش علائم افسردگی و اضطراب کمک کند. همچنین تأثیر مثبتی بر سلامت قلب و عروق دارد و می تواند با کاهش فشار خون و کلسترول بد (LDL)، از بروز بیماری های قلبی پیشگیری کند.
- پیشنهاد مطالعه: خرید پیاز زعفران
در حوزه سلامت جنسی، ریشه زعفران به عنوان محرک طبیعی میل جنسی در هر دو جنس شناخته شده است. برای زنان، این بخش از گیاه می تواند به تنظیم هورمون ها کمک کرده و دردهای قاعدگی و علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) را کاهش دهد.
در مراقبت های پوستی، آنتی اکسیدان های موجود در آن به شادابی پوست، درمان خشکی و بهبود رنگ پریدگی کمک می کنند. با این حال، باید توجه داشت که مصرف بیش از ۱.۵ گرم در روز از هر بخش زعفران (حتی ریشه) می تواند سمی باشد و دوز ایمن توصیه شده حداکثر ۰.۵ گرم در روز است.
معیارهای شناسایی کیفیت مطلوب ریشه زعفران
• رنگ طبیعی: باید سفید مایل به زرد کمرنگ باشد (رنگ های سفید خالص یا زرد درخشان نشانه رنگ شیمیایی است).
• عطر اصیل: بوی تند و شیرین شبیه عسل و چمن تازه داشته باشد (بوی ترشیدگی یا کپک نشانه فساد است).
• رطوبت مناسب: رشته ها باید انعطاف پذیر باشند. شکنندگی بیش از حد نشانه خشکی یا کهنگی است.
کاربرد های گسترده در صنعت
در صنایع غذایی، ریشه زعفران به عنوان طعم دهنده ای مقرون به صرفه کاربرد فراوانی دارد. از آنجا که رنگ دهی ضعیف تری نسبت به کلاله دارد، بیشتر در غذاهایی استفاده می شود که رنگ قرمز طلایی اولویت نیست، مانند سوپ ها، خورش ها و ته دیگ. عطر قوی آن باعث شده تا در تهیه دمنوش های گیاهی، چای های خاص و نوشیدنی های گرم جایگاه ویژه ای پیدا کند، به‌خصوص زمانی که همراه با گیاهانی چون اسطوخودوس یا آویشن ترکیب می شود.
- همچنین بخوانید: سریع ترین روش پاک کردن زعفران
صنعت شیرینی پزی و بستنی سازی نیز از این بخش زعفران غافل نمانده است. ریشه زعفران در کلوچه ها، پودینگ ها، کرم ها و بستنی های لوکس به عنوان طعم دهنده طبیعی استفاده می شود و هزینه تولید را نسبت به استفاده از کلاله خالص کاهش می دهد.
در صنایع آرایشی و بهداشتی، عصاره ریشه زعفران به دلیل خواص آنتی اکسیدانی و عطر منحصر به فرد در ساخت کرم های صورت، لوسیون ها و عطرهای طبیعی به کار می رود. حتی در طب سنتی نیز از پودر آن در ترکیب ضمادهای موضعی برای تسکین درد مفاصل و التهاب های پوستی استفاده می شود.
روش نگهداری
سعی کنید ریشه زعفران را در ظرف شیشه ای تیره رنگ، دور از نور، رطوبت و حرارت نگهداری کنید تا ماندگاری آن بیشتر شود. بهترین دما برای حفظ عطر و خواص آن ۱۵-۲۰ درجه سانتی گراد است. از قرار دادن در یخچال خودداری کنید؛ چرا که رطوبت محیط باعث کپک زدگی ریشه زعفران می شود.
این بخش کمتر شناخته شده زعفران، با وجود قیمت مناسب تر، همچنان گنجینه ای از عطر و خواص درمانی را در خود پنهان کرده است که با شناخت دقیق تر می توان از پتانسیل کامل آن بهره برد. این بخش از گیاه به ویژه در صنایع غذایی که رنگ اولویت ندارد، ظرفیت بالایی برای جایگزینی دارد.
با شناخت دقیق ویژگی ها و رعایت دوز مصرف، می توان از این طلای سفید در رژیم غذایی روزمره و مراقبت های سلامتی بهره برد. توصیه می کنیم هنگام خرید، محصولاتی را انتخاب کنید که ریشه و کلاله به هم متصل باشند (اصالت زعفران اصل) تا از تقلبی بودن مصون بمانید.
